سندرم پای دیابتی عارضه ای است که می تواند در افراد مبتلا به دیابت ایجاد شود. این عارضه در اثر آسیب عصبی و بیماری عروقی ایجاد می شود که می تواند منجر به مشکلات مختلفی در پا شود.در صورت متوقف شدن تولید انسولین در بدن ( دیابت نوع 1 ) و یا اختلال در تولید و استفاده از انسولین تولید شده ( دیابت نوع 2 ) ، فرد به بیماری دیابت مبتلا می شود ، سطح قند خون در افراد دیابتی به دلایل مختلف بالا می رود .
کنترل نکردن سطح قند خون در دراز مدت باعث تخریب و مسدود شدن عروق خونی شده و در نتیجه اختلال در گردش خون ، انتقال اکسیژن و مواد مغذی به اندام های تحتانی به درستی انجام نمی شود ، علاوه بر این به مرور زمان بدلیل آسیب های عصبی بیمار متوجه درد ، سوزن سوزن شدن و در نهایت بی حسی در پاها شده و حساسیت خود نسبت به تغییر دما ، فشار ناشی از پوشیدن کفش تنگ ، بریدگی و یا ساییدگی را از دست می دهد که به این حالت نوروپاتی دیابتی گفته می شود .پیروی از رژیم غذایی خاص و مصرف داروهای کاهش دهنده قند خون از نکات مهم در پیشگیری از عوارض دیابتی است .
سندرم پای دیابتی
ایجاد کلیه آسیب ها و زخم هایی که مستقیم یا غیر مستقیم بدلیل دیابت یا عوارض طولانی مدت آن در پاها ظاهر می شود ، سندرم پای دیابتی نامیده می شود که عامل اصلی قطع عضو اندام تحتانی در دیابت است .
بیماران دیابتی بدلیل ابتلا به نوروپاتی دیابتی آسیب وارد شده به پاهای خود را احساس نمی کنند و زمانی متوجه می شوند که زخم حاد و عفونی شده است ، بدلیل اختلال در گردش خون و نرسیدن اکسیژن و مواد مغذی به زخم ، بافت زخم از بین رفته و سیاه می شود و در نهایت برای نجات جان بیمار قطع عضو انجام شود .بیشترین قسمت هایی از پا که در اثر بیماری دیابت زخم می شوند ، زیر انگشت شست ، پاشنه پا ، پنجه پا و روی انگشتان پا است .
علائم سندرم پای دیابتی
علائم پای دیابتی متنوع است ، برخی از مهمترین آنها عبارتند از :
- رشد مو در مچ پا و ساق پا متوقف شده و شروع به ریزش می کنند .
- تغییر شکل و ضخیم شدن ناخن های پا .
- انحراف انگشتان .
- ایجاد تاول ها و ضایعات روی سطح پوست .
- ترشح مایعات از پا به صورتی که جوراب ها آلوده شود .
- قرمزی پوست ، التهاب و بوی ناخوشایند ناشی از ایجاد زخم در پا .
- تورم مچ پا و رنگ پریدگی پوست .
- به دلیل اختلال در گردش خون ، پوست روی پا پوسته پوسته و خشک می شود .
- به دلیل اختلال در گردش خون درد در پاها ، هنگام راه رفتن شدید می شود و در حالت استراحت کم می شود .
عوامل خطر سندروم پای دیابتی
علت اصلی ابتلا به عوارض پای دیابتی ، کنترل نشدن قند خون است . اگر قند خون فرد دیابتی کنترل شود ، مشکلی برای او پیش نمی‌آید اما اگر قند خون فرد بالا باشد ، به مشکلات عروقی گرفتار شده و خون‌رسانی مختل و در نتیجه دچار نوروپاتی دیابتی می‌شود .
عوامل تاثیرگذار در ابتلا به سندرم پای دیابتی عبارتند از :
- کنترل نکردن میزان سطح قند خون در مدت زمان طولانی .
- ابتلا به نوروپاتی دیابتی .
- نارسایی شریانی و اختلال در گردش خون .
- تغییر شکل پا ( دفرمیتی ) در اثر فشار .
- چاقی و کنترل نکردن سطح قند خون .
- ابتلا به دیابت با سابقه بیشتر از 10 سال .
- سندروم پای دیابتی در مردان بیشتر از زنان شایع است .
مراحل ایجاد زخم در سندرم پای دیابت
سندرم پای دیابتی مجموعه‌ای از عوارض عصبی، عروقی و عفونی است که در افراد مبتلا به دیابت به وجود می‌آید. این عوارض می‌توانند منجر به ایجاد زخم در پا شوند.
مرحله صفر
در این مرحله هیچ زخمی روی پای بیمار مشاهده نمی شود ، اما تغییر شکل در پاها ایجاد شده و بیمار در معرض خطر قراردارد . این ها نشانه های سندرم پای دیابتی است .
مرحله یک
در این مرحله زخم روی پای بیمار ایجاد شده ، اما این زخم عفونت ندارد . بنابراین به آسانی قابل درمان خواهد بود و تاثیری در لایه های عمیق تر پوست ندارد .
مرحله دو
در این مرحله زخم روی پای بیمار ایجاد شده است و همچنین زخم ایجاد شده به قسمت های عمقی پوست پا ، از جمله ماهیچه ها و تاندون ها نفوذ کرده است . اما هیچگونه عفونت و چرکی در زخم موجود نمی باشد .
مرحله سه
در این مرحله زخم عمیق روی پای دیابتی ظاهر شده است . تفاوت این مرحله با مرحله قبل در این است که زخم ایجاد شده عفونت و آبسه دارد . عفونت تا حدی است که به استخوان نیز نفوذ کرده است .
مرحله چهار
در این مرحله زخم پای ایجاد شده همه یا قسمتی از کف پای بیمار را درگیر کرده است و روی سطح زخم یک لایه سیاه رنگ ( گانگرن ) ایجاد شده و مرز آن با سایر نواحی مشخص است .
مرحله پنجم
این مرحله شدیدترین مرحله از ایجاد زخم پای دیابتی است . در این مرحله قانقاریا تمام کف پای بیمار را درگیر کرده است . در نتیجه چاره ای جز قطع عضو نخواهد بود .
درمان سندرم پای دیابتی
درمان سندرم پای دیابتی به عوامل مختلفی از جمله شدت علائم، نوع زخم و وجود یا عدم وجود عفونت بستگی دارد. در اینجا به طور خلاصه به برخی از روش‌های درمان سندرم پای دیابتی اشاره می‌کنیم:
کنترل قند خون
اولین و مهمترین قدم در درمان سندرم پای دیابتی، کنترل قند خون است.
کنترل قند خون به بهبود روند ترمیم زخم و جلوگیری از ایجاد زخم‌های جدید کمک می‌کند.
مراقبت از زخم
زخم پای دیابتی باید به طور منظم تمیز و پانسمان شود.
از پمادها و کرم‌های آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت استفاده می‌شود.
در برخی موارد، ممکن است نیاز به جراحی برای ترمیم زخم باشد.
درمان عفونت
در صورت عفونت زخم، آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا وریدی تجویز می‌شود.
در برخی موارد، ممکن است نیاز به جراحی برای تخلیه چرک و عفونت باشد.
سایر روش‌های درمان سندرم پای دیابتی
فیزیوتراپی: برای بهبود جریان خون و تقویت عضلات پا
کفش‌های طبی: برای کاهش فشار روی پا و جلوگیری از ایجاد زخم‌های جدید
کنترل درد: با داروهای مسکن
پیشگیری از سندرم پای دیابتی
- سطح قند خون خود را بوسیله رژیم های غذایی مناسب ، کنترل کنید .
- طبق برنامه منظم روزانه به انجام فعالیت های بدنی مناسب و ورزش بپردازید .
- از استعمال دخانیات و مصرف مشروبات الکلی پرهیز کنید .
- بررسی روزانه پاها را جدی بگیرید و در صورت مشاهده قرمزی ، خراش ، پینه یا تاول برای درمان اقدام کنید .
- پاهای خود را بجز بین انگشتان ، بوسیله مرطوب کننده ، مرطوب نگه دارید . رطوبت بین انگشتان باعث بروز عفونت قارچی می شود .
- پینه های ایجاد شده را بوسیله سوهان ناخن یا سنگ پا به آرامی صاف کنید .
- پاها را روزانه با آب ولرم و صابون بشوئید و بعد از استحمام حتما بین انگشتان پا را کاملا خشک کنید .
- از جوراب های رنگ روشن و نخی استفاده کنید تا عرق پا را جذب کند و در صورت آسیب یا خونریزی در پا سریعا دیده شود .
- از نزدیکی بیش از حد یا تماس پاها با بخاری ، شوفاز و سایر وسایل با حرارت بالا اجتناب کنید .
- از کفش های جلو باز ، دمپایی و صندل استفاده نکنید .
- از کفش های مناسب و راحت ، طبق شرایط پا و با نظر پزشک استفاده کنید .
- قبل از پوشیدن کفش ها ، داخل آنها را با دست بررسی کنید تا جسم خارجی درون آن نباشد .
- از کوتاه کردن عمیق ناخن های پا خودداری کنید .
- از آویزان کردن طولانی مدت پا پرهیز کنید .
- پیروی از رژیم غذایی خاص و مصرف داروهای کاهش دهنده قند خون از نکات مهم در پیشگیری از ابتلا به سندرم پای دیابتی است .
