بیماری دیابت به دلیل اختلال در کنترل سطح قند خون در فرد ایجاد می شود و در صورت کنترل نشدن آن ، ممکن است باعث ایجاد عوارضی بر روی اندام های بدن از جمله چشم ، پا ، کلیه و قلب شود . باید توجه داشت که با ضعیف شدن سیستم ایمنی به دلیل دیابت ، در مبارزه با انواع عفونت توانایی بدن کاهش پیدا می کند .
بیماران دیابتی در طول عمر خود ممکن است درگیر زخم پای دیابتی شوند ، این زخم ها معمولا در قسمت های برجسته پا مانند زیر انگشتان و پاشنه پا ایجاد می شوند و امکان دارد تا استخوان پیشروی کنند ، به کندی ترمیم می شوند و در صورت عدم مراقبت و درمان صحیح آن ، احتمال قطع عضو و یا حتی مرگ وجود دارد .
عفونت زخم دیابتی چیست ؟
عفونت زخم دیابتی ، عارضه ای شایع و قابل پیشگیری است که به دلیل ورود باکتری ها و میکروارگانیسم ها به بدن از طریق زخم ایجاد می شود و شدت آن با توجه به مراقبت از زخم و کنترل سطح قند خون از عفونت خفیف تا عفونت استخوان متغییر است .با توجه به استفاده از روش های درمانی مناسب ، عفونت زخم دیابتی به نسبت سایر زخم ها به مدت زمان بیشتری برای درمان نیاز دارد .
در صورت عدم درمان مناسب ، عفونت به استخوان سرایت کرده ( استئومیلیت ) و مشکلات جدی ، از جمله قطع عضو برای جلوگیری از گسترش عفونت را برای فرد به همراه دارد .همه افراد دیابتی ممکن است به دلایل مختلف مانند مصرف دخانیات و الکل ، چاقی ، کوتاه کردن نامناسب ناخن های پا ، فشار خون بالا ، عدم رعایت بهداشت پا و غیره به زخم پا دچار شوند اما نوروپاتی دیابتی و بیماری عروق محیطی ، بیشترین عامل مشکلات برای بیماران دیابتی هستند
1) نوروپاتی دیابتی ( آسیب عصبی ) :
دیابت سبب آسیب رساندن به اعصاب می‌شود ، اختلال حسی ایجادشده را در این حالت نوروپاتی دیابتی می‌نامند . نوروپاتی دیابتی در اثر بالا بودن سطح قند خون به‌مدت طولانی در افراد مبتلاء به دیابت ایجاد می شود .
در صورت ابتلا به نروپاتی ، فرد احساس درد و تغییرات دمایی را متوجه نمی شود و به همین دلیل در صورت راه رفتن با پای برهنه ، استفاده از کفش های نامناسب و قرار گرفتن پاها در مجاورت بخاری ، احتمال آسیب و ایجاد زخم در پاها بسیار زیاد است .
2) عروق محیطی ( گردش خون ضعیف ) :
بیماری عروق محیطی باعث باریک شدن یا گرفتگی عروق می شود . با اختلال در جریان خون ، انتقال اکسیژن ، دارو و مواد مغذی به ناحیه آسیب دیده به سختی صورت می گیرد و درمان زخم با تاخیر همراه می شود . هر چقدر زمان بهبود طولانی تر باشد احتمال عفونت بیشتر می شود .
عفونت زخم ممکن است از یک خراش ، ساییدگی و یا یک زخم سطحی شروع شود ، اما با تاخیر در درمان و اختلال در سیستم دفاعی بدن و نارسایی عروقی ، این مشکل می‌تواند به بافت های اطراف و زیرین زخم گسترش پیدا کند .
علائم عفونت زخم دیابتی
عفونت معمولا به هر شکلی که در بدن ایجاد شود دارای علائم مشابهی است که عبارتند از :
- تب و بالا رفتن دمای بدن
- تورم و قرمز شدن ناحیه آسیب دیده
- اختلال در تنفس و تنگی نفس
- عرق کردن و احساس لرز
- ترشح چرک و عفونت
- گرفتگی بینی
- بوی بد
- درد
پیشگیری از عفونت زخم دیابتی
جلوگیری و پیشگیری از ابتلا به زخم و عفونی شدن آن تاثیرات مثبت فراوانی در نحوه زندگی و انجام امور روزمره بیماران دیابتی دارد ، فعالیت هایی که به پیشگیری عفونت کمک می کند عبارتند از :
- بررسی روزانه پاها
- کنترل روزانه سطح قند خون
- شستشوی پاها به صورت مرتب و روزانه بوسیله آب ولرم و صابون
- خشک کردن کامل پاها و مخصوصا بین انگشتان
- کوتاه کردن ناخن ها به صورت هفتگی ( در گرفتن ناخن ها دقت کنید )
- مرطوب کردن سطح پاها به کمک کرم آبرسان و نرم کننده ( بجز بین انگشتان )
- بررسی کفش ها قبل از استفاده از آنها به منظور خارج کردن اجسام ( سنگ ریزه ، خرده شیشه یا اجسام نوک تیز ) از داخل آنها
- از پوشیدن کفش و جوراب تنگ و نامناسب پرهیز کنید .
- از تماس مواد شوینده قوی با پوست پاها پرهیز کنید .
- در هنگام راه رفتن بیرون یا داخل خانه ، حتما از کفش و یا دمپایی رو فرشی استفاده کنید .
- در صورت ایجاد زخم در پا ، حتما به وسیله پانسمان مناسب آن را بپوشانید .
- در صورت ایجاد زخم در پا از پیاده روی و فشار روی آن خودداری کنید .
تشخیص عفونت زخم دیابتی
در صورت تشخیص به موقع و صحیح ، عفونت زخم های دیابتی قابل درمان هستند . موارد زیر ، پزشک متخصص را در تشخیص صحیح نوع عفونت کمک می کند .
- بررسی شرایط عمومی بیمار
- بررسی کلی زخم و بافت اطراف آن همچنین عمق زخم و ترشحات آن
- نمونه گیری از زخم و بررسی باکتری ها و میکرواورگانیسم های موجود
درمان عفونت زخم دیابتی
هدف اصلی در درمان عفونت پای دیابتی بهبود هرچه سریع تر بافت آلوده است . درمان عفونت پای دیابتی نیاز به آنتی بیوتیک درمانی ، تخلیه جراحی ، از بین بردن بافت مرده و مراقبت مناسب از زخم دارد .
درمان مناسب با کنترل دیابت ، کنترل سایر عوامل مانند فشار خون بالا و بیماری های قلبی در صورت وجود و مراقبت از زخم آغاز می شود . زمان بهبود به عوامل مختلفی از جمله وضعیت زخم ، فشار وارد شده بر روی زخم در نتیجه راه رفتن یا ایستادن ، تورم ، گردش خون ، سطح قند خون و مراقبت از زخم بستگی دارد .
بهبود ممکن است طی چند هفته اتفاق بیفتد یا ممکن است چندین ماه طول بکشد .
انجام موارد زیر در کنترل و حذف عفونت زخم دیابتی موثر است :
- شستشو و پاکسازی سطح زخم
- خارج کردن چرک و عفونت از داخل زخم
- استفاده از دبریدمان برای جدا کردن بافت عفونی و نکروز ( بافت مرده )
- نمونه برداری از زخم جهت بررسی و تجویز آنتی بیوتیک موثر در کنترل و حذف عفونت
- استفاده از پانسمان های نوین و جاذب برای جذب ترشحات و عفونت
- مصرف آنتی بیوتیک به صورت خوراکی یا تزریقی با توجه به تجویز پزشک
- برداشتن فشار از روی ناحیه آسیب دیده به کمک ویلچر و سایر تجهیزات
ممکن است پزشک متخصص با توجه به شرایط بیمار و میزان عفونت زخم ، از روش های وکیوم تراپی ، ماگوت تراپی ( لارو درمانی ) ، لایت تراپی ( نور درمانی ) ، اوزون تراپی ، جراحی و استفاده از پانسمان های نوین ( ضدعفونی و آنتی باکتریال ) برای کنترل و حذف عفونت و بهبود زخم استفاده نماید .
