زخم عروقی به وضعیتی اطلاق می شود که در آن عروق خونی آسیب می بینند و به طور معمول با خونریزی همراه است. این نوع زخم ممکن است در نتیجه ضربه، بریدگی، یا شکستگی عروق باشد. درمان زخم عروقی ممکن است هفته ها تا سال ها طول بکشد تا بهبود یابد. این نوع آسیب ها در صورت عدم درمان می توانند منجر به مشکلات جدی تری شوند.
اگر مشکلاتی در گردش خون در رگ ها وجود داشته باشد، می توانید بعد از یک آسیب جزئی دچار زخم های عروقی شوید. زخم های عروقی عمیق با خونریزی شدیدی همراه است و نیاز به درمان فوری دارند. درمان زخم عروقی معمولاً شامل تمیزکاری محل زخم، کنترل خونریزی و در برخی موارد، جراحی برای ترمیم عروق آسیب دیده می شود.
با مشاهده علائم خونریزی ناشی از زخم عروقی، مانند بالا رفتن خونریزی، کمرنگ شدن پوست، یا احساس سرگیجه و ضعف در بیمار باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
زخم عروقی چیست ؟
سیستم گردش خون در بدن انسان دارای پیچیدگی است ، در صورتی که اختلالی در سیستم گردش خون رخ دهد ، احتمال بروز عوارض مختلفی وجود دارد . از جمله عوارض اختلالات عروقی در بدن انسان ، زخم های عروقی هستند . این زخم ها معمولا در اندام های تحتانی مانند پاها پدیدار می شوند و درمان آن ها نیز به سادگی میسر نیست .
زمانی زخم های عروقی در بدن انسان پدیدار می شوند که عملکرد طبیعی سیستم گردش خون مختل شود . به طور کلی، سیستم گردش خون می بایست خون روشن ، تمیز و دارای اکسیژن را از قلب دریافت کند و با کمک شریان ها و شریانچه ها به اندام ها برساند . سپس خون تیره و کثیف که بدون اکسیژن و مواد مغذی می باشند از اندام ها توسط وریدها دریافت می شوند و به قلب تحویل داده خواهند شد .
حال اگر عملکرد اکسیژن رسانی توسط شریان ها با مشکل مواجه شود. یا در صورتی که وریدها نتوانند به صورت اصولی خون بدون اکسیژن را از بافت ها دریافت کنند، احتمال بروز زخم عروقی وجود دارد
انواع زخم های عروقی :
زخمهای عروقی دارای انواع مختلفی هستند که به تفکیک هر یک را توضیح می دهیم . این زخم‌ها ممکن است به دلیل اختلال در شریان خونی و یا آسیب در ورید پاها باشد .
زخم های شریانی
انسداد شریان خونی مهم‌ترین دلیل برای پیدایش زخمهای شریانی هستند . شریان خون، وظیفه خون‌رسانی و اکسیژن به اندام‌های بدن را دارد . در صورتی که خون‌رسانی توسط شریان مسدود شده مختل شود ، این نوع زخم‌ها به وجود می‌آیند که به آنها زخم ایسکمیک گفته می‌شود . از نشانه زخمهای شریانی ، می‌توان به شکل زخم که به صورت فرو رفته و محل ایجاد زخم که بیشتر در مچ پاها و قوزک است ، اشاره کرد .
زخم های وریدی
بیشترین موارد مشاهده شده از زخمهای عروقی ، زخم وریدی است که به دلیل آسیب به رگ‌ها ایجاد می‌شود .عروق خونی وظیفه انتقال خون از قلب به نقاط مختلف بدن را داشته و این کار توسط دریچه‌هایی در رگ‌ها به نام دریچه‌های لانه کبوتری انجام می‌شود که مانع برگشت خون به سمت عقب می‌شوند . در صورت اختلال در عملکرد این عضو بدن ، خون به سمت عقب برگشت کرده و در ناحیه‌ای تجمع پیدا می‌کند و در نهایت این تجمع به عروق خونی فشار و آسیب وارد کرده و باعث پارگی و خونریزی می‌شود .
در ناحیه آسیب دیده ، تورم شدیدی ایجاد می‌شود که مانع از خون‌رسانی به بافت آن قسمت می‌شود و این نوع زخم‌ها در پا به وجود می‌آید . مکان شکل‌گیری زخمهای وریدی معمولا در ناحیه زیر زانو و داخل مچ پاها است . ناگفته نماند که زخمهای وریدی با درد شدیدی همراه نیستند ، بنابراین این مورد نباید باعث شود که شما برای درمان اقدام نکنید و زمان را از دست بدهید.
زخم های وریدی – شریانی
زخمهای وریدی – شریانی ویژگی‌های هر دو زخم را دارند و روش و طول درمان آن متفاوت و دشوارتر خواهد بود .
زخم های عروقی دیابتی
زخم های عروقی دیابتی (Diabetic foot ulcers) زخم هایی هستند که در پاهای افراد مبتلا به دیابت ایجاد می شوند. این زخم ها می توانند در اثر اختلال در گردش خون، نوروپاتی، یا عفونت ایجاد شوند. دو عامل اصلی در ایجاد زخم های عروقی دیابتی عبارت‌اند از :
اختلال در گردش خون :
دیابت می تواند باعث آسیب به شریان های خونی شود. این آسیب منجر به کاهش جریان خون در پاها و ایجاد زخم می شود .
نوروپاتی :
نوروپاتی یک بیماری عصبی است که در اثر دیابت ایجاد می شود. با کاهش حس فرد متوجه زخم های کوچکی در پاهای خود می شود. این زخم ها می توانند به سرعت بزرگ شده و باعث عفونت شوند .
نشانه های زخم های عروقی
علائم زخم های عروقی به محل و شدت انسداد عروق بستگی دارد . انسداد عروقی به شدت خطرناک است و نیاز به تشخیص و درمان سریع دارد . نشانه های رایج انسداد عرقی عبارتند از :
- تغییر در دید
- ضعف عضلانی
- سر درد شدید
- اختلال در بینایی
- تکرر ادرار
- از دست رفتن هوشیاری
- سرفه و خلط خونی
- ضعف در یک طرف بدن
- بی حسی و سوزن سوزن شدن
- تغییر پوست به رنگ آبی یا بنفش
- درد در قفسه سینه و تنگی نفس
- احساس حالت تهوع ، استفراق و تعریق زیاد
پیشگیری از زخم های عروقی
همانطور که ذکر شد در برخی شرایط ریسک ابتلا به زخم عروقی افزایش پیدا می کند. گاهی یک مورد و گاهی همزمان چند ریسک فاکتور ، ریسک ایجاد زخم یا مزمن شدن آن را افزایش می دهند . بنابراین با شناخت این موارد و تلاش برای رفع یا درمان عوامل زمینه ساز می توان از ایجاد چنین زخم هایی پیشگیری نمود . نکات زیر می توانند در این زمینه کمک کننده باشند:
- استفاده از کفش با جنس و سایز مناسب
- بررسی و معاینه روزانه پاها
- کاهش وزن
- نوشیدن روزانه آب به میزان کافی
- ماساژ بخش ها انتهایی بدن با استفاده از روغن های مخصوص
- تقویت سیستم ایمنی بدن با مصرف انواع ویتامینها ، آنتی اکسیدان ها و …
- محافظت بیشتر از پاها با پوشیدن همیشگی جوراب لطیف و نخی مناسب
- انجام حرکات ورزشی سبک همچون راه رفتن در آب جهت تقویت و افزایش گردش خون
درمان زخم عروقی
برای درمان زخمهای شریانی ابتدا میزان گردش خون در ناحیه آسیب دیده را مورد بررسی قرار می‌دهند. در درمان زخمهای شریانی، پزشک متخصص قلب و عروق برای افزایش جریان خون از آنژیوپلاستی استفاده می‌کند. در این روش درمانی با استفاده از بالون و کاتتر، انسداد‌های شریانی را برطرف کرده که بعد از آن جریان خون افزایش می‌یابد. برای بهبود علائم این نوع زخم‌ها، از داروهای آنتی‌بیوتیکی استفاده می‌کنند.
در صورتی که میزان خون‌رسانی بهبود نیابد و عضو به شدت عفونی و آلوده باشد، پزشکان توصیه به قطع عضو برای جلوگیری از پیش‌روی زخم می‌کنند. از دیگر روش‌های نوین برای جلوگیری از گسترش عفونت در زخمهای شریانی استفاده از پانسمان مخصوص، زیر نظر متخصص و رعایت توصیه‌های درمانی است.
چند گزینه برای درمان زخم پا وجود دارد. بعضی از آنها تهاجمی نیستند و بعضی دیگر نوعی جراحی به حساب می‌آیند. پزشک با توجه به وضعیت شما، بهترین گزینه را برایتان انتخاب می‌کند.
تست داپلر
با انجام این تست روی عروق و رگ‌های خونی، پزشک دلایل زمینه‌ای بروز زخم را بررسی می‌کند. این تصمیم‌گیری بر اساس ظاهر زخم، دیگر علائم مربوط به آن و عوامل خطرزا در گسترش بیماری‌های وریدی و عروقی انجام می شود .
در تست داپلر، با استفاده از اولتراسوند (فراصوت) که روی پوست قرار می‌گیرد ، الگوی جریان خون از طریق رگ‌ها و عروق تشخیص داده می‌شود . اگر پزشک به بیماری عروقی مشکوک باشد ، فشار خون را در مچ پا و دست‌ها اندازه‌گیری کرده و آنها را با هم مقایسه می‌کند .
بانداژهای فشاری
بانداژ فشاری پارچه‌ای کشی است که به قسمت‌های تحت درمان فشار وارد می‌کند . بانداژهای فشاری جریان خون را در رگ‌ها بهبود می‌بخشند ، از لخته شدن خون پیشگیری می‌کنند و میزان جمع شدن مایعات در پا را کاهش می‌دهند .
پزشک یا متخصص معمولاً به شما توصیه می‌کند برای زخم پا از جوراب یا بانداژ فشاری استفاده کنید . این بانداژها در هنگام استراحت فشاری به پا وارد نمی‌کنند، بنابراین توصیه‌ی بعضی از پزشکان این است که حتی در هنگام خواب از آنها استفاده کنید. خوابیدن با بانداژهای فشاری همیشه توصیه نمی‌شود ، بلکه باید با تشخیص پزشک باشد .
پزشک ، متخصص یا پرستار بانداژ فشاری را روی قسمت آسیب‌دیده‌ی پا قرار می‌دهند . بهتر است این کار توسط یک متخصص انجام شود . دانستن این نکته ضروری است که استفاده از بانداژهای فشاری در ابتدا دردناک است ولی این درد پس از حدوداً یک هفته از بین می‌رود . در صورتی که درد ادامه پیدا کرد درمورد ادامه‌ی استفاده از این بانداژها با پزشک مشورت کنید . در صورت ابتلا به هریک از موارد زیر به پزشک اطلاع دهید :
- درد شیدی در مچ پا
- درد شدید در بالای پا
- تغییر رنگ و ورم انگشتان پا
اگر خودتان بانداژ را باز کردید ، فراموش نکنید که پا را بالاتر از سطح قلب نگه دارید تا زمانی که مجدداً به پزشک مراجعه کنید .
پانسمان
لازم است پانسمان زخم طبق دستور پزشک یا متخصص مراقبت از زخم تعویض شود . پیش از تعویض پانسمان، زخم را کاملاً تمیز کنید . تمیز کردن و پانسمان زخم به‌طور مرتب از بروز عفونت جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود زخم زودتر ترمیم شود . حتماً از پانسمان‌های غیرچسبی استفاده کنید .
با این‌که این کار نسبتاً آسان است ، ولی بهتر است تعویض پانسمان تحت نظارت پرستار انجام شود .
-
پانسمان شفاف :
این پانسمان ، نوعی پانسمان پلاستیک مانند است که روی زخم را می‌پوشاند . هنگام استفاده از این پانسمان لازم است با پوشیدن جوراب آن را در جای خود نگه دارید تا جریان خون در پا بهبود پیدا کند .
-
پانسمان هیدروکلوئید :
لایه‌ی بیرونی این بانداژ مخصوص ، از بروز عفونت جلوگیری می‌کند و لایه‌ی داخلی آن ترشحات زخم را به خود جذب می‌کند تا روند ترمیم زخم بهبود پیدا کند . پانسمان‌های هیدروکلوئید بافت و پوست مرده را نیز از بین می‌برند .
جراحی :
اگر زخم پا با استفاده از بانداژ فشاری و پانسمان ترمیم نشود ، برای اصلاح جریان خون به جراحی نیاز خواهید داشت.
-
شیو تراپی :
در این روش بافت مرده‌ی پوست که ترمیم نمی‌شود برداشته شده و سپس پیوند پوستی انجام می‌شود . جراح ۰.۳ تا ۰.۴ میلی‌متر از پوست و بافت آن را می‌تراشد و بعد با استفاده از دستگاه گرافت پوست ، پوستی با همان ضخامت را (معمولاً از ناحیه‌ی پای آسیب‌دیده) به محل تحت درمان پیوند می‌زند .
پزشک یا متخصص ، زخم و سوابق ابتلا به آن را بررسی می‌کند و تشخیص می‌دهد که این روش برای شما مناسب است یا خیر .
-
دبریدمان :
در این نوع جراحی بافت مرده، آسیب‌دیده یا عفونی زخم پا برداشته می‌شود . جراح با استفاده از چاقوی جراحی نه تنها بافت مرده را می‌برد ، بلکه عمق زخم را نیز تشخیص می‌دهد و هر جسم خارجی که در زخم گیر کرده را بیرون می‌کشد .
در روش دیگر که میزان تهاجمی بودن آن کم‌تر است ، با استفاده از ژل یا پانسمان‌های هیدروکلوئید ، بافت آسیب‌دیده برداشته می‌شود .
این روش برای درمان زخم پا مزایایی دارد . جراحی می‌تواند باعث ترمیم زخم و کاهش التهاب شود. همچنین امکان برداشتن بافت و پوست مرده وجود دارد و از عفونتی که ممکن است منجر به قطع پا شود، جلوگیری می‌شود .
