زخم ها معمولا به دلایل مختلفی مانند ضربه ، خراش ، بریدگی ، سوختگی یا حادثه های دیگر بوجود می آید . اگر مراقبت از زخم به درستی انجام نشود ممکن است میکروبها و یا باکتریها به داخل آن راه پیدا کرده باعث درد ، تورم و قرمزی شود . زمانی که زخم عفونی شود درمان زخم عفونی طولانی تر به نتیجه میرسد چون سیستم دفاعی بدن کاهش پیدا کرده و بافت اطراف محل عفونت با التهاب و آسیب روبرو است .
برخی از زخم های عفونی که سطحی هستند بارعایت کردن اصول بهداشتی توسط خود بیمار مرتفع می شوند اما در مواردی که عفونت پیشرونده باشد و در زمان مناسب نسبت به درمان اصولی اقدام نشود باید از روش های پزشکی جهت درمان استفاده شود نظیر دبریدمان و جراحی ، استفاده از آنتی بیوتیک و پانسمان های نوین .
زخم عفونی چیست ؟
زخم عفونی بوسیله قارچ ها ، ویروس ها ، انگل ها و باکتری هایی که داخل محل آسیب دیده شروع به رشد میکنند به وجود آمده و پس از آن به بافت زنده اطراف زخم توسط ارگانیسم های بیماری زا حمله شده که این امر باعث گستردگی سطح زخم ، التهاب ، تب ، ترشح چرک و طولانی تر شدن درمان می شود .
میکروارگانیسم ها با تماس مستقیم از تجهیزات یا دست جراحان یا پرستان به زخم راه یافته یا از رسوب میکروارگانیسم های موجود در هوای آلوده اطراف زخم به آن انتقال پیدا می کنند .
با توجه به اینکه از بین بردن عفونت زخم یا عفونت استخوان که گاهی موجب بستری شدن در بیمارستان ، قطع عضو و یا حتی مرگ می شود کار دشواری است ، اطلاع از علائم و نشانه های عفونت زخم بسیار مهم است .
اگر تصور می کنید که زخم شما عفونی شده ، در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه و درمان رو آغاز کنید و از عوارض جدی آن پیشگیری کنید .
برخی از علائم زخم عفونی
موارد زیر را می توان به عنوان علائم زخم عفونی عنوان کرد :
- افزایش قرمزی در نواحی زخم
- گرم شدن پوست و متورم شدن نواحی زخم
- افزایش ترشحات زخم
- چرک
- بوی غیر طبیعی و ناخوشایند
- افزایش درد
- تب و لرز
- رگه های قزمز روی پوست نواحی زخم
- ایجاد بافت مرده قهوه ای یا سیاه
- حالت تهوع و استفراق
عوامل موثر در ایجاد عفونت زخم
از مهمترین عوامل بوجود آمدن عفونت ضخم می توان به موارد زیر اشاره کرد :
وجود جسم خارجی در زخم
وجود جسم خارجی مانند خرده چوب ، پلیسه آهن ، خرده شیشه ، سنگ ریزه یا خاک بدلیل فراهم کردن محیط مناسبی برای رشد ، تغذیه و تکثیر میکروارگانیسم ها ، احتمال عفونی شدن زخم را بالا می برد .پس از معاینه زخم توسط پزشک ، هر جسم خارجی باید از زخم خارج شود .
موقعیت زخم
میکروارگانیسم ها برای رشد به محیطی گرم و مرطوب نیاز دارند ، بنابراین احتمال عفونی شدن زخم در نواحی از بدن که دارای این شرایط هستند بیشتر است .
زخم هایی که در زیر بغل ، کشاله ران ، نواحی اندام تناسلی و پاها مستعد عفونی شدن هستند .
عمق زخم
باکتری ها و میکروارگانیسم ها در زخم های با عمق زیاد راحت تر نفوذ کرده و به دلیل گرم و مرطوب بودن رشد بیشتری دارند و باعث عفونی شدن زخم می شوند .
ضعف در سیستم دفاعی بدن
هر چه سیستم دفاعی بدن ضعیف تر باشد ، توانایی مقابله با بیماری ها و عفونت سخت تر می شود .
افراد سرطانی ، دیابتی ، و بیماران دارای HIV به دلیل ضعف در سیستم دفاعی بدن ، مستعد ابتلا به زخم های عفونی هستند.
سوء تغذیه
سوء تغذیه به دلیل اختلال و تضعیف سیستم دفاعی بدن خطر ابتلا به عفونت زخم را افزایش می دهد .
روش های تشخیص عفونت زخم به چه صورت است؟
عفونت زخم می تواند آسیب های جبران ناپذیری ماننده قطع عضو یا حتی مرگ برای بیمار به ارمغان بیاورد ، ازین رو تشخیص اصولی و به موقع جهت جلوگیری از عوارض آن از مهمترین اقدامات درمان است .
برخی از مهمترین موارد تشخیص زخم عفونی را بررسی می کنیم :
کشت باکتری – (Microbiological culture)
یکی از روش های شناسایی عفونت زخم کشت باکتری است که در آن پس از برداشتن نمونه از عفونت زخم توسط پزشک متخصص و با آماده سازی یک محیط کشت مناسب از نظر مواد مغذی ، باکتری ها رشد داده شده و سپس می توان نوع و مقدار آن باکتری را در یک نمونه آزمایشگاهی تعیین کرد و بدین ترتیب می توان بهترین روش درمان را در پیش گرفت .
کشت قارچی – (Fungal culture)
بسیاری از قارچ ها به طور طبیعی داخل و روی بدن وجود دارند . زمانی که سیستم دفاعی بدن ضعیف می شود شرایط برای رشد بیش از حد آنها فراهم می شود ، که این شرایط ممکن است باعث بروز عفونت زخم شود.
آزمایش کشت قارچ یک استاندارد طلایی برای تشخیص عفونت قارچی است . میلیون ها نوع قارچ وجود دارد ، اما تعداد خاصی باعث بوجود آمدن عفونت در انسان می شوند ، نمونه گرفته شده از محل عفونت را در آزمایشگاه و محیط کشت قرار داده و پس از رشد شناسایی می شود .
کشت زخم – (Wound culture)
در کشت زخم با جمع آوری نمونه ای از مایع ، سلول ها یا بافت زخم و قراردادن آن در محیط مناسب کشت مغذی ، کشت داده می شود . پس از رشد باکتری ها در این محیط مطلوب و رسیدن به تعداد کافی ، امکان بررسی و تشخیص فراهم می شود .
کشت خون – (Blood culture)
کشت خون آزمایشی است که وجود مهاجمین خارجی مثل باکتری ، قارچ و سایر میکروارگانیسم های موجود در خون را بررسی می کند . تشخیص زود هنگام و شناسایی دقیق باکتری ها یا قارچ ها ایجاد کننده عفونت جریان خون ، اطلاعات حیاتی را در اختیار پزشکان قرار می دهد تا درمان ضد میکروبی مناسب را شروع کنند .
راهکارهایی جهت جلوگیری از ایجاد زخم عفونی
برای جلوگیری از عفونت زخم ، بهتر است نکات زیر را رعایت کنید :
زخم را تمیز نگه دارید :
محل زخم را با آب و صابون به خوبی شستشو دهید تا کاملا تمیز شود .
در صورت آلودگی زخم از محلول های ضدعفونی کننده استفاده کنید .
زخم را خشک نگه دارید :
رطوبت باعث رشد سریعتر باکتری ها و قارچ ها می شود ، به همین دلیل پس از شستشوی زخم کاملا آن را با گاز استریل تمیز و خشک نموده و سپس با پانسمان خشک بپوشانید .
از پانسمان های استریل استفاده کنید :
به دلیل پیشگیری از عفونت زخم حتما از پانسمان های استریل استفاده کنید . پانسمان های استریل عاری از هر گونه میکروب و باکتری هستند .
اگر زخم عمیق است آن را بخیه بزنید :
اگر زخم دهان باز کرده باشد ، مستعد ورود میکروب ها ، باکتری ها ، قارچ ها و یا جسم خارجی است ، بهترین راه برای جلوگیری از این اتفاق بخیه زدن و بسته نگاه داشتن زخم است .
اگر زخم آلوده شده است به پزشک مراجعه کنید :
در صورتی شرایط تمیز کردن یا تمیز نگه داشتن زخم در منزل را ندارید حتما به پزشک مراجعه نمایید ، زیرا زخم عفونی می تواند دردناک و متورم شده و در صورت عدم رسیدگی باعث بوجود آمدن تب ، بوی نامطبوع و ترشح چرک شود .
عوارض زخم عفونی چیست ؟
در صورتی که زخم عفونی درمان نشود ، عفونت به سایر قسمت های بدن سرایت کرده و عوارض جدی ایجاد می کند .
از عوارض زخم عفونی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
سلولیت – (Cellolitis)
سلولیت یک عفونت عمیق باکتریایی پوستی جدی است ، زمانی این عفونت ایجاد می شود که یک شکستگی یا ترک روی پوست ایجاد شود و اجازه ورود باکتری ها به داخل آن را بدهد . معمولا در پوست ساق پا بیشتر ایجاد می شود ، اما می تواند سایر نواحی بدن مانند چشم ، دهان ، صورت شکم و مقعد را نیز درگیر کند . اغلب دردناک است و به شکل یک ناحیه متورم یا تغییر رنگ یافته دیده می شود که گرم و حساس به لمس است و میتواند به سرعت گسترش پیدا کند .
در صورت عدم درمان به موقع ، این عفونت می تواند به جریان خون و غدد لنفاوی نفوذ کرده و باعث مرگ شود .
اولین مرحله در درمان سلولیت استفاده از آنتی بیوتیک خوراکی و در مراحل حادتر آنتی بیوتیک وریدی است .
استئومیلیت – (Osteomyelitis)
استئومیلیت در واقع به معنی نفوذ باکتری به بافت و مغز استخوان است . زمانی که استخوان درگیر عفونت می شود باید زودتر درمان شود چون آسیب هایی که عفونت به استخوان وارد می کند جبران ناپذیر است .
علائم استئومیلیت شامل مشاهده چرک ترشح شده از پوست ، احساس درد شدید در استخوان ، عدم توانایی در راه رفتن ، تعریق بالای بدن ، لرز و … می شود و درمان آن شامل استفاده از آنتی بیوتیک و جراحی می شود .
سپسیس – (Septicemia)
سپسیس یک بیماری خطرناک است که در اثر واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن به عفونت بوجود می آید و به مرور زمان سراسر بدن را در بر می گیرد و شروع به آسیب رساندن به بافت ها و اندام بدن می کند و باعث التهاب گسترده در بدن شده و در صورت عدم درمان فوری باعث نارسایی اندام و مرگ می شود .
تب ، لرز ، ضربان سریع قلب ، سرگیجه ار علائم سپسیس به شمار می آیند و درمان آن شامل استفاده از آنتی بیوتیک هاست.
فاسیای نکروزان
نوعی عفونت باکتریایی بسیار شدید است که پوست را تحت تاثیر قرار می دهد که ممکن است گسترش پیدا کرده و میتواند پوست ، عضلات و همچنین بافت زیر جلدی را نیز از بین ببرد .
عوارض آن متورم شدن در ناحیه آسیب دیده و قرمزی آن ، تب همراه با لرز و تعریق ، ضعف و حالت تهوع می باشد .
درمان آن معمولا با جراحی و برداشتن بافت آلوده انجام می شود .
اقدامات لازم جهت درمان زخم عفونی
هر چه سریع تر به وضعیت زخم رسیدگی شود احتمال عفونی شدن آن کمتر است ، و آسیب ناشی از گسترش عفونت کم می شود .
اولین مرحله درمان ، دبریدمان و تخلیه بافت ناحیه آسیب دیده محسوب می شود سپس زخم باید به خوبی شسته شده و آلودگی های آن از بین برود و با گاز استریل خشک شود ، استفاده از پانسمان های ضد میکروبی و نوین برای جلوگیری از ورود باکتری ها و میکروب ها و همچنین آبرسانی زخم به تسریع درمان کمک می کند .
مصرف آنتی بیوتیک های خوراکی و وریدی که توسط پزشک متخصص و بر اساس عفونت موجود تجویز شده لازم است .
درمان های پزشکی زخم های عفونی
پزشکان اغلب برای درمان زخم عفونی آنتی بیوتیک تجویز می کنند. استفاده کامل و مکرر از آنتی بیوتیک تجویز شده عفونت را به طور کامل درمان کرده و از مقاومت باکتریایی جلوگیری می کند. برخی از زخم های عفونی به خاطر شرایط حاد ممکن است نیاز به درمان و مراقبت بیشتری داشته باشند.
اگر زخم عفونی ناشی از گزش یا جراحت با عامل آلوده باشد، فرد باید واکسن کزاز را نیز دریافت کند. اما برای بسیاری از بیماران این سوال پیش می آید که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد. اگر زخم شما دارای علائم زیر است، باید فورا به پزشک مراجعه کنید:
- زخم بزرگ، دندانه دار و عمیق
- لبه های زخم از یکدیگر جدا شده
- وجود علائمی مانند تب، افزایش درد یا قرمزی
- ترشح غیر طبیعی از زخم عفونی
- ناتوانی در تمیز کردن کامل کثیفی روی زخم
- زخم های ناشی از نیش یا عفونت
- خونریزی مداوم از زخم
